Мустақиллик меъморлари

Урганч қурилиш касб-ҳунар коллежи ташкил қилинганига 35 йил тўлди. Ушбу даргоҳ раҳбари, меъморчилик фанлари номзоди, Ўзбекистон Олий Мажлиси депутати И.С.Байджанов ана шу қутлуғ санага бағишлаб ёзган кўлингиздаги тўйёна китобда коллежда сўнгги ҳисобот йилида амалга оширилган ишлар, келгуси режалар ҳақида ҳикоя қилинади.

Китобнинг «Мустақиллик меъморлари» деб номланиши бежиз эмас. Зеро ҳар ким ўз касбининг чинакам меъмори бўлиб, буюк келажак йўлида сидқидилдан хизмат қилишга бурчлидир. Шу жумладан Ўзбекистон мустақил мамлакатимизни гуллаб яшнашига, буюк келажакни тобора яқинлаштиришга, истиқлол ғалабаларини мустаҳкамлашга Урганч қурилиш касб — ҳунар коллежи аҳил жамоаси ҳам ўзига яраша муносиб ҳисса қўшиб келмоқда.

Мустақилликни мустаҳкамлашга ҳисса

(Сўз боши)

Хоразм! Жаҳонга не-не улуғ зотларни етказиб берган бу кўҳна ва навқирон воҳа ўз бунёдкорлиги билан ҳам маълум ва машҳурдир. Бу қадим юрт бўйлаб кезар экансиз, ҳаётнинг бир ҳикматидан огоҳ бўласиз. Меъморчилик бу ўлкада азал азалдан жуда катта қадр-қимматга эга, энг ардоқли ва фахрли касб. Воҳа ҳунармандчилигининг гултожи. Бир-биридан муҳташам ва мустаҳкам бинолар, саройлар, қасрлар, меъморлар ва қурувчиларнинг ақл — заковати, билим ва маҳорати ҳаммасидан ҳам муҳими ўз она юртига меҳр ва садоқати туфайли қад ростлаган. Биргина қадим Хива обидалари буни исботлаб турибди. Кейинги йилларда, айниқса Ўзбекистон Республикасининг мустақилликка эришганидан сўнг ўтган қисқа давр мобайнида бунёд этилган замонавий иншоотлар эса бугунги авлодларнинг аждодларимизнинг улуғ ишларини астойдил давом эттираётганлигидан далолат бериб турибди. Аҳоли истиқомат қиладиган уйлар, ишлайдиган ёки ўқийдиган даргоҳлар, қўшма корхоналар, йўллар, кўприклар буларнинг барчаси ажойиб касбукорлик соҳиблари — қўли гул қурувчилар томонидан бунёд этилган ва бу эзгу ишлар узлуксиз давом эттирилмоқда.

Ушбу китобда Хоразмда меъморлар, қурувчи кадрлар тайёрлаш борасида самарали фаолият кўрсатиб келаётган Урганч қурилиш коллежининг иш тажрибалари тарғиб қилинади. Кўплаб ёш йигит қизларни малакали мутахассислар қилиб етиштириб, мустақил ҳаётга йўллаётган билим юрти жамоасининг ибратли ишлари аниқ ва чуқур тахлил қилинади. Факт ва рақамларда қайд этилади. Айни пайтда меъмор масъулияти, қурувчи қадри ҳақида фикр мулоҳазалар билдирилади. Келажакда коллеж жамоаси олдида турган улуғвор вазифалар кўрсатиб ўтилганки, бу аҳил жамоанинг бундан буён ҳам ёш авлод баркамоллиги йўлида янада фаол, жўшқин ва изланиш ташаббускорлик, ташкилотчилик билан, элим деб, юртим деб ёниб ишлашни кўнглига тугганлигидан ёрқин нишона эканлигини ифода этади.

Китоб муаллифи ҳақида икки оғиз сўз: Ибадулла Байджанов — Хоразм вилоятининг иқтидорли меъмори. Ўз соҳасини чуқур ва пухта билади. Воҳа тарихида биринчи бўлиб меъморчилик фанлари номзоди даражасига сазовор бўлган. Ўзбекистон Республикасида кўзга кўринган иқтидорли мутахассис. Изланувчан исътедодли олим. Ташкилотчи раҳбар. У 15 йилдан ошиқ воҳа маркази Урганч шахри бош архитектори вазифасида ишлаган пайтларидан бошлаб ўзидаги ишчанлик ва инсонийлик фазилатларини кўрсата олди. Унинг фидойилиги, тиниб — тинчимаслиги қурувчилар билан бир тан, бир жон бўлиб ишлаши натижасида воҳа маркази янада кўркам, чиройли манзара касб этди. У 1988 йилда Урганч қурилиш техникуми (ҳозирги пайтда коллеж) га директор қилиб тайинланди. Бу катта ва муқаддас даргоҳда ҳам самарали фаолият кўрсатиб келмоқда. Шахсан унинг ташкилотчилиги ва ташаббускорлиги билан «Архитектура», «Ҳалқ хўжалигини ривожлантириш ва иқтисод», «Курилишни кўкаламзорлаштириш», «Ҳўжалик хуқуқшуноси», «Молия», «Менежмент», «Солиқ ва солиққа тортиш» каби мутахассисликлар бўйича янги бўлимлар очилди. Ўқув биносининг янги корпуси қад ростлади. Ишлаб чиқариш устахоналари қурилди. Билим даргоҳи қайтадан тўла таъмирланди, янги жиҳозлар, асбоб-ускуналар, компьютерлар сотиб олинди. Боғ, хиёбон, гулзорлар яратилди.

Ибадулла Байджанов яна бир, жамият, Ватан, мамлакат учун фойдали ва муҳим фазилат соҳиби. У иқтидорли, истеъдодли ва заҳматкаш ижодкор ҳамдир. Ўндан ошиқ рисола, 120 дан зиёд илмий — оммобоп мақолалар муаллифи. Ўтган йили нашр қилинган «Ҳумо қўнган шаҳар» китобида Хоразм воҳаси маркази Урганч шахрида амалга оширилган ва оширилаётган улуғвор ишлар, бунёдкорлик жабҳалари, маънавият ва маърифат масканлари фидойи замондошлари, иккинчи қисмида эса меъморчилик муаммолари, замонавий, кўркам, обод шаҳар бунёд этиш масалалари ҳақида ҳикоя қилган, бахс — мунозарали фикрлар билдирган эди. Китоб кенг китобхонлар оммаси томонидан қизиқиш билан кутиб олинди. Айниқса тарихчи олимлар, ўлкашунослар томонидан эътироф этилди. «Олтин мерос» халқаро жамғармасининг Хоразм вилояти бўлими мукофотига сазовор бўлди. Айни пайтда бу китоб Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг саккиз йиллигига муносиб тўйёна бўлган эди.

Ибадулла Байджанов мамлакатимиз истиқлолининг тўққиз йиллигига ушбу янги рисоласини туҳфа этди. Бу китобнинг билим ва касб-ҳунар даргоҳи ташкил этилганлигининг 35 йиллиги олдидан нашр қилинганлиги ҳам қувончли воқеа, муаллифнинг қадрдон жамоаси, она юртига меҳр муҳаббати, садоқати нишонасидир.

Воҳамиз, ҳур диёримиз кўрку тароватини ошираётган коллеж жамоасини, ҳам раҳбар, ҳам Ўзбекистон Олий Мажлис депутати сифатида самарали фаолият кўрсатаётган, эл юртига холис хизмат қилаётган Ибадулла Самандарович Байджановни Республикамиз мустақиллигининг тўққиз йиллиги ҳамда Урганч қурилиш касб — ҳунар коллежи ташкил топганининг 35 йиллиги қўша шодиёналар билан чин дилдан қутлайман! Мустаҳкам соғлик ижодий муваффақиятлар тилайман.

Жуманазар Хусанов Ўзбекистон Республикаси Президенти

Девони Бош консультанти

Муаллифдан

Биз қайси касб-у кор, қайси вазифада бўлмайлик юртимизнинг буюк келажагини бунёд этишдек олий мақсад, юксак орзу билан яшаяпмиз. Мамлакатимизда мустақиллигимизнинг ўтган тўққиз йили давомида амалга оширилган ва оширилаётган улкан бунёдкорлик, яратувчанлик ишлари, юзага келган ижодкорлик муҳити бу улуғ мақсаднинг рўёбга чиқишига катта умид ва ишонч бахш этади, шу йўлда фидойилик, ташаббус ва тадбиркорлик кўрсатишга ундайди.

Ҳурматли Президентимиз И. А.Каримов ўзининг асарларида, нутқларида, оммавий ахборот воситалари вакиллари саволларига берган жавобларида баркамол авлодни тарбиялаш давлатимизнинг энг муҳим вазифаларидан бири бўлиб қолишини алоҳида таъкидлаб кўрсатмоқдалар. Хусусан коллежлар, академик лицейлар фаолиятини кескин яхшилашга оид қарор ва кўрсатмалар бунинг ёрқин далилидир.

Муҳтарам Президентимиз коллежлар на фақат билим оладиган, касб-ҳунар ўрганадиган даргоҳ, балки хориждан келган меҳмонларга кўрсата оладиган энг ибратли, намунали иншоот бўлишини ишонч, ғурур ва фахр билан тилга олган эдилар. Бу борада мамлакатимиз, шу жумладан вилоятимизда ҳам кенг қамровли ишлар амалга оширилди. Бизнинг меъморлар масканимиз ҳам тўла жорий таъмирланди, янгидан ўқув ишлаб чиқариш устахонаси қурилди, энг замонавий жиҳозлар, техник воситалар, кўргазмали қуроллар сотиб олинди. Бу каби катта ҳажмдаги ишларни бажариш учун 350 миллион сўм сарфланди. Коллеж республикамиздаги энг намунали илм ва касб — ҳунар ўрганиш даргоҳларидан бирига айланди. Мамлакатимиз, вилоятимиз миқёсида бир неча кўрик — семинарлар ўтказилди. Қурилиш ва таъмирлаш ишлари яна давом эттирилди.

Мақсад — ҳар томонлама етук, билимдон, ўз эгаллаган касб ҳунар бўйича халқига сидқидилдан хизмат қилишга қодир малакали мутахассис кадрлар етиштириш ва бу борада тўпланган тажрибаларни ўзаро ўртоқлашиш, ўрганишдан иборат. Бунда асосан амалга оширилган ишлар ҳақида аниқ ҳисобот беришни маъқул кўрдик.

Хўш, юртбошимиз, хукуматимиз томонидан кўрсатилаётган катта ғамҳўрликка қандай жавоб берилаяпти? Бўлғуси мутахассисларга билим, амалий кўникма бериш қандай йўлга қўйилган? Илм-у тафаккурлари, мустақил бунёдкорлик иқтидорлари қандай шаклланмоқда?

Ушбу рисолада 1999 — 2000 ўқув йили ҳисоботи негизида мана шу каби саволларга жавоб беришга ҳаракат қилинди.

Миллий кадрлар тайёрлаш борасидаги дастурга асосан яқин келажакда таълим тарбия бериш, касб ҳунар ўрганишнинг тамомила «Ўзбек модели”ни яратиш кўзда тутилган. Бу борада «Осиё тараққиёти банки» томонидан Ўзбекистондаги 45 ўқув муассасасига катта миқдорда иқтисодий ёрдам кўрсатиш режалаштирилган. Бу хорижий мамлакатлар билан ҳамкорликни кучайтириш, кадрлар малакасини ошириш, биноларни энг замонавий жиҳозлар, асбоб-ускуналар, кўргазмали воситалар билан таъминлаш учун катта имкониятлар яратади. Ана шу 45 ўқув муассасаси ичида Урганч қурилиш касб-ҳунар коллежининг борлиги янада катта маъсулият билан иш юритишимизни тақозо этади. Шунга эришмоғимиз керакки билим ва касб — ҳунар даргоҳимиз на фақат республикамиз, балки хорижий мамлакатлардаги коллежлар даражасига кўтарилиши лозим.

Китоб бадиий — публистик йўналишда эмас, балки илмий — маърифий, таҳлилий қарашлар асосида ёзилди. Баъзи камчилик — нуқсонлар бўлиши табиий. Муаллиф бунинг учун узр сўрагани ҳолда барча фикр-мулоҳазаларингизни бажонидил қабул қилади.

Дастлабки қадамлар

Қурувчилар меҳнати ҳар куни ҳар бир даврада қадр қиммат топиши аён. Негаки қадамимизни қаерга қўймайлик кўз олдимизда қурувчилар меҳнати намоён бўлади: оддий йўлаклардан тортиб, равон кенг йўлларгача, ўзимиз истиқомат қилаётган ҳовлидан тортиб, мухташам, салобатли иншоотларгача.

Мен Хоразмнинг бунёдкорлар юрти эканлиги бу воҳада кенг қамровли ишларни амалга оширган меъмор-қурувчи элдошларимиз, шаҳар ва қишлоқларнинг ўзига хос қурилиш услуб — жараёнлари ҳақида ўзимнинг 1995 йилда «Хоразм» нашриёти томонидан чоп этилган «Меъморлар маскани» китобимда алоҳида тўхталиб ўтган эдим.

Коллежимиз ҳаётига оид лавҳалардан таркиб топган бу китобимнинг давоми сифатида ушбу қўлингиздаги рисолани ёзишдан муддао мустақиллик шарофати билан кейинги пайтларда амалга оширилган ишлар, бу ишларда хукуматимиз, Президентимиз Ислом Каримовнинг оталарча ғамҳўрлиги туфайли юзага келган бебаҳо имкониятларни мамнуният билан қайд этишдир. Қолаверса билим ва касб — ҳунар даргоҳимиз ташкил этилганига 35 йил тўлаётган шодиёна — қувончли кунларда босиб ўтилган шонли йўлга бир назар ташлаб, шукроналар айтиш ва келажакка умид, ишонч билан қадам ташлаш, кўнгилда энг эзгу тилаклар билан олдинга интилиш, ўтмишни унутмай — бугунги кунимизни, эртамизни қадр қимматига етиш қарз ва фарздир. Ушбу қарздорлик туйғуси билан қўлга қалам олдим. Муаллиф сифатида таъкидламоқчиманки, бу рисолада бир ўқув йили мисолида коллежимиз фаолиятини таҳлил этишга ҳаракат қилдим. Аниқ маълумотлар, хужжатлар, жадваллар, Сиз азиз китобхонларга жамоамиз олиб бораётган ишлар ҳақида умумий тушунчалар, таасуротлар беради деган умиддаман.

Урганч қурилиш техникуми 1965 йил 28 августда ташкил қилинган. Хоразм вилояти, қўшни Қорақалпоғистон ва Туркманистон Республикаларидан келган ёшлар «Саноат ва граждан қурилиш», «Биноларни санитария — техник жиҳатдан ускуналаш» бўйича таҳсил ола бошлаганлар.

Дастлабки даврларда ўқув қуроллари, кўргазмали воситалар, малакали ўқитувчи кадрлар етишмовчилиги каби муайян қийинчиликларга дуч келинган. Аста секин бу каби қийинчиликларга барҳам берилган.

Кейинги йилларда, айниқса Ўзбекистон Республикаси мустақиллик мақомини олгандан кейин бу ерда улкан ва жиддий ўзгаришлар рўй берди. Ўқув биноси қайтадан таъмирланди, янги қўшимча бинолар қурилди. Замонавий жиҳозлар сотиб олинди. Янги бўлимлар очилди. Булар ҳақида рисоланинг қуйидаги қисмларида тўхталиб ўтамиз.

Ривожланиш йўлидан

Ўзбекистон Республикаси «Таълим тўғрисида”ги, «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури тўғрисида”ги қонунларини, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 13 майдаги «Ўзбекистон Республикаси ўрта махсус, касб — ҳунар таълимини ташкил этиш чора тадбирлари тўғрисида”ги 204 — қарорини бошқа вазирлик буйруқларини ва қарорларини дастурул амал қилиб олган Урганч қурилиш касб — ҳунар коллежи жамоаси ҳисобот йилида белгиланган ишларни муваффақиятли амалга оширдилар.

Урганч қурилиш коллежи 1999 йил 1 сентябрдан бошлаб касб-ҳунар коллежига айлантирилди ва коллежда кундузги бўлимда қуйидаги 10 та йўналиш бўйича кичик мутахассислар тайёрлана бошланди.

Қурилиш пардоз ишлари, умумқурилиш ишлари, дурадгорлик ва паркет ишлари, газ таъминоти системаси жиҳозларини йиғиш ва уларни таъмирлаш, интерьерлар ва жиҳозлар архитектураси, менежмент, молия, бухгалтерия ҳисоби, солиқ ва солиққа тортиш, ҳуқуқий хўжалик фаолияти.

Коллеж 2, 3, 4, ва 5-курсларида эса қуйидаги 9 та мутахассислик бўйича кадрлар тайёрлайди.

Қурилишни режалаштириш ва иқтисод, қурилишда бухгалтерия ҳисоби, назорат ва хўжалик фаолияти таҳлили, қурилишда тижоратчилик фаолиятини ташкил қилиш, жамоат ва турар жой биноларининг меъморчилиги, бинолар ва иншоотлар қурилиши, газ таъминоти тармоқлари ва жиҳозларни эксплуатацияси, молия, ҳуқуқшунослик, менежмент.

Кундузги ва сиртқи таълим йўналишларида таълим берилади. Бўлимлар 3-та. 1-та сиртқи ва 3-та кундузга таълим бўйича. Туркум комиссиялари 10-та (кафедра ҳуқуқида).

Коллежда 2-та ўқув корпуси бўлиб, мавзу замонавий жиҳозланган кабинетлар, лабораториялар, кутубхона, кўргазмалар зали, касб танлаш кабинети, ЭКБ, услубий марказ спорт зали хизматда. Кабинетлар, лабораториялар ва ўқув ишлаб чиқариш устахоналари, замонавий кўргазмали қуроллар, ҳисоблаш техникалари, аудитория, телевизион комплекслар, компьютерлар билим ва касб маҳоратини оширишда муҳим аҳамият касб этмоқда.

Талабалар ётоқхонасида ошхона, изолятори бўлган соғломлаштириш пункти, ўқув ва чизмачилик зали, дам олиш хонаси, участка бўйича милиция таянч пункти жойлашган.

Коллеж худудида 2-та ўқув корпуслари ва ётоқхона билан бир қаторда, ўқув ишлаб чиқариш устахонаси, лаборатория, спорт майдончалари, ёзги чойхона, дам олиш жойлари, фонтанлар, гулзорлар ва мевали боғлар кўнгилларни кўтаради. Пухта билим ва касб маҳоратини эгаллашга чорлайди.

Ўқув хоналари, лаборатория, устахона, кутубхона, ётоқхона ва бошқа хоналар учун янги стол, стул, асбоблар, дастгоҳлар, техника воситалари ва бошқа жиҳозлар олинди. 4 каналли ички телевидение радиостудия ва 1-та компьютер синфи янгидан ишга туширилди.

1999 — 2000 ўқув йилида коллежда сиртқи ва кундузги таълим йўналишларида қуйидаги мутахассисликлар бўйича таълим берилди.

1 — курсда:

Қурилиш пардоз ишлари, умумқурилиш ишлари, дурадгорлик ва паркет ишлари, газ таъминоти системаси жиҳозларини йиғиш ва уларни таъмирлаш, интерьерлар ва жиҳозлар архитектураси, менежмент, молия, бухгалтерия ҳисоби солиқ ва солиққа тортиш, ҳуқуқий хўжалик фаолияти.

2, 3, 4 ва 5 — курсларда:

«Қурилишни режалаштириш ва иқтисод», «Бухгалтерия ҳисоби, назорат ва хўжалик фаолияти таҳлили», «Қурилишда тижоратчилик фаолиятини ташкил қилиш», «Турар жой ва жамоат биноларининг меъморчилиги», «Биноларни қуриш ва ишлатиш», «Газ таъминоти тармоқлари ва жиҳозларни эксплуатацияси», «Молия», «Ҳуқуқшунослик», «Менежмент».

1999 — 2000 ўқув йилида режа бўйича 300 талаба танланган мутахассисликлари бўйича билим олиш, касб ўрганиш имтиёзига эга бўлдилар. Кўриниб турибдики ёшлар ўртасида педагогик жамоамиз ўтказган касб танлашга доир ишлар натижасида коллежга талабалар қабул қилиш режаси 100 фоизга бажарилди.